تفاوت مذاکره و مناظره: بررسی و هرآنچه که باید بدانید

از اساسی ترین نیازهای انسانی و از مهم ترین مسائلی که در زندگی همه ی ما اهمیت فراوانی دارد، چگونگی ارتباط ما با انسان های دیگر است. ارتباط یعنی انتقال و تبادل اطلاعات و افکار و احساسات از طریق راه های مختلف ارتباطی. به طور ساده یعنی فهمیدن و فهمیده شدن. ارتباط پلی است که انسان ها را با هم مرتبط ساخته و باعث درک آنها از یکدیگر میشود.

مناظره و مذاکره دو روش مهم در فرآیندهای تصمیم‌گیری و رسیدن به توافقات هستند. این دو روش ابزارهای قدرتمندی هستند که به ما امکان می‌دهند از طریق بحث و تبادل نظر، به نتایج مطلوب برسیم. اگرچه به نظر می‌رسد که این دو مورد مفهوم‌های مشابهی دارند، اما در واقعیت تفاوت‌های قابل توجهی بین آن‌ها وجود دارد. در این مقاله، به بررسی تفاوت‌ها و تشابه‌های بین مناظره و مذاکره پرداخته خواهد شد.

مناظره چیست ؟ هرآنچه که باید بدانید

مناظره فرآیندی است که در آن دو یا چند طرف درباره یک موضوع خاص به طور علنی و براساس قوانین مشخصی به بحث و تبادل نظر می‌پردازند. هدف اصلی مناظره قانع کردن دیگری و اثبات برتری خود در بحث میباشد. در یک مناظره، طرفین تلاش می‌کنند افکار و نظرات خود را به طور قاطعانه ارائه کنند و با ارائه ی دلایل منطقی از موضع خود حمایت کنند. این فرآیند بیشتر بر پرداختن به حقیقت موضوع تمرکز دارد تا بر رسیدن به توافق. در این فرآیند روحیه ی رقابتی محسوس تر است.

موارد استفاده

در سیاست و دیپلماسی، اجتماعی و فرهنگی، علمی و آموزشی، حقوقی و قضایی، اخلاقی و فلسفی.

روش‌ های اجرای مناظره

1. روش ساختاریافته (Structured Debate): دارای قوانین مشخص، دارای زمانبندی دقیق برای اظهار نظر طرفین، تعیین موضوع مشخص، دارای مراحل ارائه ی شواهد و استدلال ها، دارای داوری و ارزیابی.
2. روش غیر ساختاریافته (Unstructured Debate): عدم وجود قوانین مشخص، عدم وجود زمانبندی، انعطاف پذیری بالا، تنوع موضوعات بحث.

انواع نتایج در مناظره

1. پیروزی واضح: یکی از طرفین توانسته موضع خود را ثابت و دیگری را قانع کند.
2. پذیرش و تغییر موضع: یکی از طرفین به واسطه ی صحبت های دیگری قانع شده و موضع و نظر خود را تغییر میدهد.
3. عدم توافق: طرفین نمیتوانند به توافق دست یابند و هیچ کدام از صحبت ها و استدلال های دیگری تاثیر نپذیرفته و نتیجه ی خاصی از مناظره حاصل نمیشود.
4. افزایش آگاهی: باعث افزایش دانش و آگاهی از موضوع برای طرفین میشود. در این مواقع طرفین به بحث و بررسی عمیق تر موضوع میپردازند و نقطه نظرها و دیدگاه های جدیدی پیدا میکنند.

• مزایا: تقویت مهارت های ارتباطی، افزایش خلاقیت، تقویت مهارت های مدیریتی، افزایش علم و دانش، افزایش اعتماد به نفس، بالا بردن تحمل دربرابر دیدگاه های مخالف، تقویت مهارت تفکر انتقادی.
• چالش ها: بروز تنش و درگیری، احتمال داوری و ارزیابی غیرمنصفانه، فشار روانی، چالش های ارتباطی به دلیل تفاوت های زیاد، غلبه ی احساسات.

بیشتر بخوانید: تفاوت کوچ و منتور چیست ؟

مذاکره چیست ؟ هرآنچه که باید بدانید

مذاکره فرآیندی است که در آن دو یا چند طرف با اهداف و نیازهای متفاوت برای رسیدن به تفاهم درباره ی روی یک موضوع خاص به گفت و گو می‌پردازند تا در نهایت منافع طرفین حفظ شده و به راه حلی برای مشکلاتشان دست یابند. این فرآیند بیشتر بر توجه به نیازها، خواسته ها و رضایت طرفین تمرکز دارد تا بر برتری برداشت‌های فردی. در این فرآیند روحیه ی همکاری و تعاون محسوس تر است.

• موارد استفاده: در تجارت و کسب و کار، سیاست و دیپلماسی، آموزش و پرورش، حقوقی و قضائی، روابط شخصی.

روش‌ های اجرای مذاکره:

1. مذاکره ی نرم (Soft Negotiation): رویکرد دوستانه، امتیاز دادن به مخاطب برای دستیابی به توافق، انعطاف پذیری بالا، تمرکز بر حفظ روابط دوستانه، دوری از رقابت، پرهیز از درگیری و تنش.
2. مذاکره ی سخت (Hard Negotiation): رویکرد رقابتی، رفتار تهاجمی، انعطاف پذیری کم، پافشاری زیاد بر مواضع، فشار برای گرفتن حداکثر امتیاز، ارزیابی های دقیق، تقاضای سود یک طرفه.
3. مذاکره ی اصولی (Principled Negotiation): تمرکز روی حل مشکلات و ایجاد راه حل های مختلف، تمرکز بر رسیدن به منافع، ایجاد شرایط برد- برد، رفتار منصفانه، تمرکز بر توافق دوظرفه.

انواع نتایج در مذاکره

1. مذاکره ی برد – برد (مذاکره ی مشارکتی) : مذاکره ای که همه طرفین آن از نتیجه ای که حاصل شده است، رضایت دارند.
2. مذاکره ی برد – باخت (مذاکره ی توزیعی) : که در آن منافع و خواسته های یک طرف بیشتر لحاظ شده و سود بیشتری میبرد.
3. مذاکره ی باخت – باخت (عدم معامله) : وقتی که طرفین مذاکره هیچ نقطه ی مشترکی با یکدیگر نداشته و هیچ یکی از آنها، آنچه را که امیدوار بود به دست آورد، دریافت نمیکند.

• مزایا: حفظ روابط و همکاری ها، حل مشکلات و اختلافات بصورت مسالمت آمیز، رسیدن به توافقات سودمند برای طرفین، ایجاد شدن فرصت های جدید.
• چالش ها: عدم اعتماد طرفین به یکدیگر، تغییرات ناگهانی در شرایط اقتصادی یا سیاسی، انتظارات غیر منطقی، فشار روانی، زمان بر بودن، قدرت نابرابر و احتمال سوء استفاده- مهارت های ارتباطی ضعیف، تفاوت های زیاد در اهداف و منافع طرفین.

تفاوت‌ های اصلی بین مناظره و مذاکره

مناظره و مذاکره دو نوع متفاوت از گفتگوها و تبادل نظر هستند که هر کدام هدف، ساختار و رویکرد خاص خود را دارند. در ادامه به تفاوت‌های کلیدی بین این دو اشاره می‌کنم:

۱. هدف

• مناظره: هدف اصلی در مناظره، اثبات برتری دیدگاه یا نظر یکی از طرفین بر دیگری است. در مناظره، هر طرف سعی می‌کند با ارائه استدلال‌های قوی‌تر و نقد دیدگاه مقابل، نظر خود را به‌عنوان نظر صحیح مطرح کند.
• مذاکره: هدف مذاکره رسیدن به توافقی است که هر دو طرف بتوانند از آن راضی باشند. در مذاکره، هدف تقابل نیست، بلکه همکاری برای یافتن یک راه‌حل مشترک است که منافع هر دو طرف را تامین کند.

۲. رویکرد

• مناظره: رویکرد در مناظره غالباً تقابلی و رقابتی است. طرفین در پی دفاع از مواضع خود و شکست دادن طرف مقابل هستند.
• مذاکره: در مذاکره رویکرد همکاری و تعامل مهم است. مذاکره‌کنندگان سعی می‌کنند با گوش دادن به یکدیگر و درک منافع و نیازهای طرف مقابل، به یک نتیجه‌ی مشترک برسند.

۳. ساختار

• مناظره: مناظره معمولاً دارای ساختاری رسمی‌تر است. زمان‌بندی، قوانین و موضوعات مشخصی دارد که باید رعایت شوند. هر طرف فرصت مشخصی برای بیان دیدگاه‌های خود دارد.
• مذاکره: مذاکره معمولاً ساختاری منعطف‌تر دارد. ممکن است در قالب جلسات چندگانه، تبادل ایمیل‌ها یا مذاکرات تلفنی انجام شود. همچنین قوانین سخت‌گیرانه‌ای ندارد و بیشتر بر تعامل و گفت‌وگو متمرکز است.

۴. نتیجه

• مناظره: نتیجه‌ی مناظره معمولاً بر اساس قدرت استدلال‌ها و نحوه‌ی ارائه آن‌ها تعیین می‌شود. یکی از طرفین ممکن است “برنده” محسوب شود.
• مذاکره: نتیجه‌ی مذاکره معمولاً یک توافق یا قرارداد است که هر دو طرف آن را قبول می‌کنند. در مذاکره ایده‌آل، هر دو طرف احساس می‌کنند که چیزی به دست آورده‌اند و به نتیجه‌ای برد-برد رسیده‌اند.

۵. مخاطب

• مناظره: مناظره اغلب مخاطبانی دارد که به تماشای این رقابت فکری می‌نشینند. نتیجه‌ی مناظره برای این مخاطبان نیز اهمیت دارد.
• مذاکره: مذاکره بیشتر بین طرفین مذاکره‌کننده انجام می‌شود و ممکن است نیازی به مخاطب بیرونی نداشته باشد. هدف اصلی، رضایت طرفین از نتیجه‌ی مذاکره است.

این تفاوت‌ها نشان می‌دهد که هر کدام از این گفتگوها در شرایط خاص خود کاربرد دارند و بسته به هدف و شرایط، یکی ممکن است مناسب‌تر از دیگری باشد.

بیشتر بخوانید: برندینگ چیست ؟

نتیجه گیری

همانطور که شرح دادیم، این دو روش ارتباطی تفاوت های زیادی با یکدیگر دارند، اگرچه ممکن است با یکدیگر اشتباه گرفته شوند. هدف اصلی مذاکره دستیابی به برای طرفین و یافتن راه حل های مشترک برای حل مشکلات با رویکرد همکاری است در حالی که هدف اصلی مناظره دفاع از یک دیدگاه خاص و نقد دیدگاه های مخالف با رویکرد رقابتی است.

پایان مذاکره معمولا با نگارش توافق نامه ای خاتمه میباید، در حالی که مناظره پایان مشخصی نداشته و به قضاوت و ارزیابی داوران بستگی دارد. در مجموع، هر یک از این روش‌ها ممکن است در شرایط و موقعیت‌های مختلف مورد استفاده قرار گیرند و بهترین روش برای اجرای مذاکره بستگی به شرایط و اهداف طرفین دارد.